“9 nghề không bằng 1 nghề” có còn phù hợp với thời đại hiện nay?
"9 nghề không bằng 1 nghề" – câu nói quen thuộc của thế hệ đi trước nhằm nhấn mạnh giá trị của sự chuyên sâu, gắn bó lâu dài với một nghề ổn định. Nhưng trong thời đại này, liệu tư duy này còn đúng? Hay chính sự linh hoạt, giỏi nhiều nghề mới là lối thoát của giới trẻ? Bài viết này sẽ bóc tách bản chất của câu nói "9 nghề không bằng 1 nghề", nhìn nhận đúng – sai và gợi mở con đường thực tế nhất cho những ai đang chênh vênh giữa học đại học, học nghề hay đi làm.
1. “9 nghề không bằng 1 nghề” là gì?
“9 nghề không bằng 1 nghề” là một thành ngữ dân gian Việt Nam, thể hiện quan điểm cổ truyền về giá trị của sự chuyên môn hóa. Câu nói này hàm ý rằng: biết nhiều nghề nhưng không tinh thông nghề nào thì không bằng một người chỉ làm một nghề nhưng làm giỏi và sống được với nghề đó.
1.1. Xuất phát từ xã hội nông nghiệp truyền thống
Trong thời kỳ trước đổi mới, đặc biệt là ở những làng nghề thủ công, nông thôn hoặc xã hội phong kiến, người ta thường sống bằng một nghề duy nhất suốt đời:
-
Ai sinh ra trong gia đình làm mộc thì theo nghề mộc.
-
Ai nối nghiệp thợ rèn thì rèn dao, búa, cuốc.
-
Ai làm ruộng thì chỉ quanh quẩn với trâu, cày, lúa, nước.
Thành ngữ “9 nghề không bằng 1 nghề” ra đời trong bối cảnh đó, nhấn mạnh tính ổn định, lâu dài và giá trị của sự gắn bó một nghề duy nhất. Người biết nhiều nghề nhưng không làm nghề nào giỏi thường bị xem là “ba phải”, “đứng núi này trông núi nọ”, “cái gì cũng biết một chút nhưng không dùng được vào đâu”.
Làm một nghề để sống là chuẩn mực xưa
1.2. Bản chất sâu xa của câu nói
Câu nói này không chỉ là một lời khuyên, mà còn thể hiện hệ tư tưởng "trung thành – bền bỉ – kiên định" trong văn hóa nghề nghiệp xưa:
-
Trung thành với một nghề: không bỏ nghề giữa chừng, không chạy theo thứ mới lạ.
-
Bền bỉ học hỏi, tích lũy kinh nghiệm: vì nghề nào cũng cần thời gian để “thành nghề”.
-
Kiên định với lựa chọn: người thành công là người theo nghề đến cùng, không dễ bỏ cuộc.
Đây cũng là lý do vì sao thợ cả, nghệ nhân, “bàn tay vàng” trong làng nghề xưa thường được kính trọng. Họ là biểu tượng cho những người “chỉ một nghề mà thành công”.
2. Câu nói “9 nghề không bằng 1 nghề” còn đúng trong thời đại mới?
Chúng ta không thể phủ nhận giá trị của việc giỏi một nghề, nhưng trong bối cảnh hiện tại, sự thay đổi quá nhanh về công nghệ, thị hiếu thị trường và mô hình kinh doanh khiến cho tư duy “chỉ một nghề là đủ” trở nên lỗi thời.
Làm một nghề duy nhất lại khiến nhiều bạn trẻ dễ bị lỗi thời, thụ động và kém thích ứng với biến động thị trường
Hãy nhìn vào thực tế thị trường lao động hiện nay:
-
Thị trường việc làm biến động chóng mặt: Một nghề có thể đang "hot" hôm nay nhưng lại bị thay thế bởi công nghệ AI, tự động hóa hoặc robot chỉ sau vài năm. Ví dụ: nghề nhập liệu, lễ tân, thậm chí cả kế toán đơn giản đều đang bị thay thế dần.
-
Người trẻ không còn chọn một nghề suốt đời: Rất nhiều người vừa làm kỹ thuật viên ban ngày, tối về bán hàng online, tạo nội dung số, chạy quảng cáo hoặc dạy học trực tuyến. Họ chủ động thay đổi để thích ứng.
-
Doanh nghiệp hiện đại cần người đa năng Bạn không thể chỉ biết sửa điều hòa. Khách hàng yêu cầu bạn phải biết tư vấn, giao tiếp tốt, chốt đơn nhanh, và hỗ trợ sau bán hàng. Đó là những kỹ năng ngoài chuyên môn, nhưng vô cùng quan trọng.
Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ hiện nay chạy theo xu hướng đa nghề, thử nhiều lĩnh vực khác nhau nhưng lại không có điểm mạnh thực sự. Kết quả: làm gì cũng hời hợt, không tạo được giá trị rõ ràng. Do đó, câu nói “9 nghề không bằng 1 nghề” vẫn đúng về mặt cốt lõi, tức là, muốn phát triển bền vững, bạn phải có một nghề gốc, sau đó mở rộng thêm kỹ năng hoặc nghề phụ.
Xem thêm:
